Hộ kinh doanh có bắt buộc đóng BHXH không đang trở thành vấn đề pháp lý và tài chính được nhiều chủ hộ quan tâm. Theo quy định mới của Luật BHXH 2024 áp dụng từ ngày 01/07/2025 hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội. Việc tham gia BHXH bắt buộc giúp chủ hộ và người lao động được bảo vệ đầy đủ về an sinh với các chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí, đồng thời hạn chế rủi ro pháp lý.
1. Hộ kinh doanh có bắt buộc đóng BHXH không?
Kể từ ngày 01/07/2025, hộ kinh doanh chính thức bắt buộc phải tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2024.
Trước đây, Luật BHXH 2014 không quy định hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc. Tuy nhiên, căn cứ theo Khoản 3 Điều 2 Luật BHXH 2024, hộ kinh doanh được xác định là người sử dụng lao động và có trách nhiệm tham gia BHXH cho hai đối tượng chính sau đây:
1.1 Chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia BHXH bắt buộc
Thay vì chỉ được tham gia BHXH tự nguyện với 02 chế độ như trước, lộ trình đóng bắt buộc đối với chủ hộ được quy định cụ thể:
-
Từ ngày 01/07/2025: Bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai (theo Nghị định 158/2025/NĐ-CP).
-
Từ ngày 01/07/2029: Áp dụng bắt buộc cho 100% chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh trên cả nước.
1.2 Người lao động làm việc cho hộ kinh doanh
Hộ kinh doanh có sử dụng lao động phải đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho nhân viên nếu thuộc các trường hợp sau:
-
Làm việc theo hợp đồng lao động không thời hạn hoặc có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên.
-
Làm việc có hưởng lương/tiền công và chịu sự quản lý, giám sát của chủ hộ.
Hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội
2. Mức đóng và cách tính chi phí BHXH cho hộ kinh doanh
Mức đóng BHXH của hộ kinh doanh được tính dựa trên tỷ lệ phần trăm mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm. Tùy vào đối tượng là Chủ hộ hay Người lao động mà tỷ lệ và các loại quỹ sẽ khác nhau.
2.1 Tỷ lệ đóng các loại quỹ bảo hiểm (Từ 01/07/2025)
Dựa trên Luật BHXH 2024 và các nghị định liên quan, tổng tỷ lệ đóng được phân bổ chi tiết như sau:
|
Đối tượng |
Hưu trí & Tử tuất |
Ốm đau & Thai sản |
BHTN |
BHYT |
TNLĐ - BNN |
Tổng cộng |
|
Chủ hộ kinh doanh |
22% |
3% |
- |
4,5% |
- |
29,5% |
|
Người lao động |
8% |
- |
- |
1,5% |
- |
9,5% |
|
Hộ kinh doanh (đóng cho NLĐ) |
14% |
3% |
- |
3% |
0,5% |
20,5% |
Lưu ý: Hộ kinh doanh có trách nhiệm trích từ quỹ lương của mình và thu phần đóng của người lao động để nộp tổng cộng 30% cho cơ quan Bảo hiểm.
2.2 Cách tính chi phí và hạn mức đóng
Mức đóng hàng tháng được tính theo công thức:
Số tiền đóng = Tỷ lệ (%) x Mức lương căn cứ đóng BHXH
Căn cứ theo Luật BHXH 2024, mức tiền lương chọn đóng phải nằm trong khung quy định sau:
-
Mức tối thiểu: Không thấp hơn mức tham chiếu (năm 2025 là 2.340.000đ).
-
Mức tối đa: Không quá 20 lần mức tham chiếu (tương đương 46.800.000đ).
Ví dụ thực tế cho Chủ hộ kinh doanh: Nếu chủ hộ chọn mức lương đóng tối thiểu là 2.340.000đ, số tiền thực tế phải nộp hàng tháng là: 2.340.000 × 29,5% = 690.300 (VNĐ/tháng)
>>> Xem thêm: Mức thuế cho doanh thu 300 triệu/năm cập nhật mới nhất 2025
3. Quyền lợi vượt trội khi tham gia BHXH bắt buộc
Việc chuyển đổi sang hình thức BHXH bắt buộc cho hộ kinh doanh mang lại quyền lợi an sinh toàn diện hơn rất nhiều so với hình thức tự nguyện trước đây. Thay vì chỉ có 02 chế độ, người tham gia sẽ được hưởng trọn bộ 05 chế độ bảo vệ từ Nhà nước:
-
Chế độ thai sản: Đây là quyền lợi "vàng" cho các chủ hộ kinh doanh nữ. Bạn sẽ nhận được khoản tiền trợ cấp thai sản bằng 100% mức bình quân tiền lương đóng BHXH của 06 tháng trước khi nghỉ việc, kèm theo trợ cấp một lần khi sinh con.
-
Chế độ ốm đau: Khi bản thân hoặc con nhỏ (dưới 7 tuổi) bị ốm đau, tai nạn phải nghỉ việc để điều trị, bạn sẽ được cơ quan BHXH chi trả trợ cấp dựa trên số ngày nghỉ thực tế, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính khi không có thu nhập từ kinh doanh.
-
Chế độ tai nạn lao động & bệnh nghề nghiệp: Trong quá trình làm việc, nếu không may gặp sự cố, chủ hộ và người lao động sẽ được hỗ trợ chi phí điều trị và hưởng trợ cấp một lần hoặc hàng tháng tùy vào mức độ suy giảm khả năng lao động.
-
Chế độ hưu trí: Sau khi đủ điều kiện về thời gian đóng và độ tuổi, bạn sẽ nhận được lương hưu hàng tháng ổn định. Đặc biệt, mức lương hưu này được điều chỉnh tăng định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng, đảm bảo cuộc sống an nhàn khi về già.
-
Chế độ tử tuất và BHYT miễn phí: Người hưởng lương hưu sẽ được cấp thẻ BHYT miễn phí với mức hưởng lên tới 95%. Trường hợp người tham gia qua đời, thân nhân sẽ nhận được trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất hàng tháng hoặc một lần.
Quyền lợi vượt trội khi tham gia BHXH bắt buộc
4. Thủ tục và Hồ sơ đăng ký BHXH lần đầu
Để đảm bảo quyền lợi, hộ kinh doanh cần thực hiện thủ tục đăng ký tham gia bảo hiểm trong vòng 30 ngày kể từ thời điểm ký kết hợp đồng lao động hoặc khi Luật có hiệu lực đối với chủ hộ. Quy trình thực hiện bao gồm 3 bước cụ thể sau:
Bước 1: Hoàn thiện bộ hồ sơ đăng ký
Hộ kinh doanh cần chuẩn bị đầy đủ các loại giấy tờ cho cả người lao động và đơn vị quản lý:
Đối với người lao động & Chủ hộ:
-
Tờ khai điều chỉnh thông tin cá nhân tham gia BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS).
-
Các chứng từ chứng minh quyền lợi hưởng BHYT mức cao hơn (nếu có).
Đối với Hộ kinh doanh (Người sử dụng lao động):
-
Tờ khai xác nhận đơn vị tham gia BHXH (Mẫu TK3-TS).
-
Danh sách tổng hợp lao động và mức đóng bảo hiểm (Mẫu D02-LT).
-
Bảng kê khai thông tin chi tiết (Mẫu D01-TS).
Bước 2: Lựa chọn phương thức nộp hồ sơ
Chủ hộ kinh doanh có thể linh hoạt nộp hồ sơ tới cơ quan BHXH cấp cơ sở tại địa phương nơi đặt địa điểm kinh doanh qua các kênh:
-
Giao dịch điện tử: Sử dụng phần mềm kê khai bảo hiểm chuyên dụng (yêu cầu có chữ ký số điện tử). Đây là cách nhanh nhất và được khuyến khích hiện nay.
-
Dịch vụ bưu chính: Gửi hồ sơ bản giấy qua hệ thống bưu điện (Vietnam Post).
-
Trực tiếp: Nộp tại bộ phận "Một cửa" của cơ quan BHXH quận/huyện.
Bước 3: Tiếp nhận và trả kết quả
Sau khi nhận đủ bộ hồ sơ hợp lệ, cơ quan BHXH sẽ thẩm định và cấp sổ BHXH cùng thẻ BHYT mới cho chủ hộ và nhân viên trong thời gian không quá 05 ngày làm việc.
Kết quả thường được trả về qua đường bưu điện hoặc thông báo trên phần mềm bảo hiểm nếu đăng ký online. Nếu không được giải quyết, cơ quan BHXH sẽ gửi văn bản nêu rõ lý do từ chối.
Thủ tục và Hồ sơ đăng ký BHXH lần đầu
5. Cảnh báo hình thức xử phạt nếu không tuân thủ đóng BHXH
Việc tham gia BHXH bắt buộc cho hộ kinh doanh từ ngày 01/07/2025 không còn là sự lựa chọn mà là nghĩa vụ pháp lý. Các hành vi trốn đóng, chậm đóng hoặc đóng không đủ số người quy định sẽ phải đối mặt với những chế tài nghiêm khắc.
5.1 Xử phạt hành chính
Theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, hộ kinh doanh vi phạm có thể bị:
-
Phạt tiền: Từ 18% - 20% tổng số tiền phải đóng tại thời điểm lập biên bản vi phạm (mức phạt tối đa có thể lên đến 75.000.000đ đối với tổ chức).
-
Truy thu tiền nợ: Buộc phải nộp đủ số tiền BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN còn thiếu.
-
Nộp lãi chậm đóng: Phải nộp số tiền lãi tính trên số tiền và thời gian chậm đóng (thường bằng 02 lần mức lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân của năm trước liền kề).
5.2 Các biện pháp cưỡng chế mạnh tay
Nếu hộ kinh doanh cố tình chây trì, cơ quan chức năng có quyền áp dụng các biện pháp:
-
Phong tỏa tài khoản: Yêu cầu ngân hàng, tổ chức tín dụng trích tiền từ tài khoản của hộ kinh doanh để nộp vào quỹ BHXH.
-
Công khai danh sách vi phạm: Tên hộ kinh doanh trốn đóng bảo hiểm sẽ bị nêu lên các phương tiện thông tin đại chúng và cổng thông tin điện tử của cơ quan Bảo hiểm.
5.3 Truy cứu trách nhiệm hình sự
Trong trường hợp hộ kinh doanh dùng thủ đoạn gian dối hoặc các thủ đoạn khác để trốn đóng bảo hiểm cho người lao động với số tiền lớn hoặc đã bị xử phạt hành chính mà còn tái phạm, chủ hộ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự.
Cảnh báo hình thức xử phạt nếu không tuân thủ đóng BHXH
6. FAQ về BHXH bắt buộc của hộ kinh doanh
Dưới đây là tổng hợp các câu hỏi phổ biến nhất giúp bạn hiểu rõ hơn về quy định mới:
Câu 1: Bảo hiểm xã hội bắt buộc là gì?
Bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc là loại hình bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, yêu cầu người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia theo quy định của pháp luật. Khác với bảo hiểm tự nguyện, BHXH bắt buộc bảo vệ người tham gia toàn diện hơn với 05 chế độ: Ốm đau, Thai sản, Tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp, Hưu trí và Tử tuất, nhằm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập khi họ gặp rủi ro hoặc hết tuổi lao động.
Câu 2: Tôi đã đóng BHXH tại công ty nơi tôi đang làm thuê, vậy khi làm chủ hộ kinh doanh tôi có phải đóng thêm không?
Trả lời: Không. Theo quy định, một người chỉ tham gia một mã số BHXH duy nhất. Nếu bạn đã đóng BHXH bắt buộc tại nơi làm việc khác, bạn không phải đóng thêm BHXH tại hộ kinh doanh của mình. Tuy nhiên, bạn vẫn phải khai báo thông tin với cơ quan BHXH để được ghi nhận.
Câu 3: Hộ kinh doanh của tôi chỉ có 1 nhân viên là người nhà thì có phải đóng BHXH bắt buộc không?
Trả lời: Có. Nếu người nhà làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 01 tháng trở lên và có hưởng lương, hộ kinh doanh vẫn phải đăng ký đóng BHXH cho họ theo đúng quy định của Luật BHXH 2024 để đảm bảo quyền lợi an sinh.
Câu 4: Tôi đang đóng BHXH tự nguyện, sau ngày 01/07/2025 tôi có được chuyển sang BHXH bắt buộc không?
Trả lời: Có. Sau thời điểm này, bạn sẽ chuyển sang diện bắt buộc. Toàn bộ thời gian bạn đã đóng BHXH tự nguyện trước đó sẽ được cộng dồn vào tổng thời gian đóng BHXH bắt buộc để tính hưởng lương hưu và các chế độ khác sau này.
Câu 5: Mức đóng BHXH năm 2025 có tăng không?
Trả lời: Số tiền đóng thực tế có thể tăng do mức lương tham chiếu hiện nay đã điều chỉnh lên 2.340.000đ. Tuy nhiên, tỷ lệ đóng vẫn giữ nguyên theo lộ trình pháp luật để đảm bảo tính ổn định cho hộ kinh doanh.
Câu 6: Nếu tôi ngừng kinh doanh thì số tiền BHXH đã đóng có bị mất không?
Trả lời: Không mất. Bạn có thể bảo lưu thời gian đóng để sau này tiếp tục tham gia tại đơn vị mới, hoặc nếu đủ điều kiện có thể làm thủ tục hưởng BHXH một lần (tuy nhiên việc bảo lưu để chờ lương hưu luôn được khuyến khích hơn).
Việc nắm rõ quy định hộ kinh doanh có bắt buộc đóng BHXH không là điều cần thiết để chủ hộ chủ động kế hoạch tài chính và đảm bảo quyền lợi an sinh lâu dài. Kể từ ngày 01/07/2025, hãy thực hiện đăng ký đúng lộ trình để hưởng trọn bộ 05 chế độ bảo hiểm và tránh các rủi ro pháp lý không đáng có. Thêm vào đó, việc ứng dụng phần mềm POS365 giúp hộ kinh doanh quản lý doanh thu, chi phí và dòng tiền minh bạch, từ đó dễ dàng cân đối nghĩa vụ BHXH, thuế và các khoản tài chính khác một cách chính xác, hạn chế sai sót trong quá trình vận hành.
