Thuế VAT là gì? Cách tính thuế VAT hộ kinh doanh, doanh nghiệp dễ hiểu nhất

---

Thuế VAT (thuế giá trị gia tăng) là một trong những sắc thuế quan trọng mà mọi hộ kinh doanh và doanh nghiệp đều phải nộp. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ cách tính thuế VAT như thế nào, áp dụng ra sao cho từng mô hình kinh doanh. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm được khái niệm VAT, công thức tính thuế VAT là gì, sự khác biệt giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, và các ví dụ thực tế dễ hiểu nhất để tự tính thuế chính xác.

1. Thuế VAT là gì? Cập nhật mới về điều khoản VAT 2025

Thuế VAT là gì? - Value Added Tax - thuế giá trị gia tăng là thuế đánh vào phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ khi lưu thông qua mỗi công đoạn: nhập – sản xuất – phân phối – bán lẻ.

1.1 VAT đánh vào ai?

Thuế VAT (thuế giá trị gia tăng) thực chất đánh vào người tiêu dùng cuối cùng, chứ không phải đánh trực tiếp vào doanh nghiệp hay hộ kinh doanh. Khi mua hàng hóa hoặc sử dụng dịch vụ, người tiêu dùng sẽ trả thêm một khoản thuế trên giá trị của sản phẩm — đó chính là VAT. Doanh nghiệp chỉ đóng vai trò như “người thu hộ”, tức là họ thu phần thuế này từ khách hàng rồi kê khai và nộp lại cho Nhà nước.

Vì vậy, dù doanh nghiệp phải thực hiện thủ tục khai báo, xuất hóa đơn hay đối chiếu thuế, nhưng số tiền thuế VAT mà họ nộp không phải là khoản họ tự bỏ ra, mà là tiền thu từ người mua. Nói cách khác, VAT là loại thuế mà người tiêu dùng trả, còn doanh nghiệp chỉ là đơn vị trung gian thực hiện nghĩa vụ thu và nộp theo quy định.

Thuế VAT đánh vào ai?

1.2 Mức VAT đang áp dụng

Thuế suất 0%, 5%, 10% tùy ngành nghề. Đa số hàng hóa tiêu dùng áp dụng 10%. Năm 2025 có một số thay đổi thuế quan trọng ảnh hưởng tới cách tính thuế GTGT và quản lý thuế cho hộ kinh doanh/cá nhân kinh doanh:

2. Cách tính thuế VAT cho hộ kinh doanh/doanh nghiệp chính xác nhất

Về cơ bản, mỗi đối tượng kinh doanh sẽ áp dụng công thức tính thuế VAT khác nhau:

Cách tính chi tiết, cụ thể được thể hiện như sau:

2.1 Cách tính VAT cho hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh thường áp dụng phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu (theo Thông tư 40/2021/TT‑BTC và điều chỉnh 2025).

Công thức: Thuế VAT phải nộp = Doanh thu tính thuế x Tỷ lệ VAT theo ngành nghề

Tỷ lệ VAT áp dụng năm 2025 (sau giảm 20% theo NĐ 174/2025):

• Bán hàng hóa: 0,8% (thay vì 1%)

• Dịch vụ, xây dựng không bao thầu vật liệu: 4% (thay vì 5%)

• Sản xuất, vận tải, xây dựng có bao thầu nguyên vật liệu: 2,4% (thay vì 3%)

• Cho thuê tài sản: 4% (thay vì 5%)

Ví dụ: Hộ kinh doanh tạp hóa bán 120 triệu/tháng → VAT phải nộp = 120.000.000 × 0,8% = 960.000 đồng.

Lưu ý:

• Nếu doanh thu năm ≤ 200 triệu đồng → không phải nộp VAT.

• Nếu doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên → phải kê khai theo hóa đơn điện tử (NĐ 70/2025/NĐ‑CP).

2.2 Cách tính VAT cho doanh nghiệp

Doanh nghiệp có thể chọn 1 trong 2 phương pháp:

Phương pháp khấu trừ (thường dùng)

Công thức: VAT phải nộp = VAT đầu ra – VAT đầu vào được khấu trừ

Giải thích:

• VAT đầu ra: thuế trên hóa đơn bán hàng (ví dụ 10% hoặc giảm 8% theo NĐ 174/2025)

• VAT đầu vào: thuế đã trả khi mua hàng hóa, dịch vụ phục vụ kinh doanh → được khấu trừ

Ví dụ:

• Bán hàng 200 triệu, VAT đầu ra 8% → 16 triệu

• Mua hàng 150 triệu, VAT đầu vào 8% → 12 triệu

→ VAT phải nộp = 16 – 12 = 4 triệu

Lưu ý: Nếu VAT đầu vào > VAT đầu ra → không phải nộp và được chuyển kỳ sau.

Phương pháp trực tiếp trên doanh thu (ít dùng)

Công thức: VAT phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ % theo ngành

• Tỷ lệ VAT: tương tự hộ kinh doanh (0,8%, 2,4%, 4%)

• Ví dụ: Doanh thu dịch vụ 100 triệu → VAT phải nộp = 100.000.000 × 4% = 4 triệu

3. Những điểm quan trọng cần lưu khi áp dụng tính thuế VAT

Thuế VAT là gì; Cách tính thuế VAT cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp có sự khác biệt rõ ràng. Hộ kinh doanh áp dụng phương pháp trực tiếp trên doanh thu nên cách tính đơn giản hơn nhưng không được khấu trừ đầu vào. Ngược lại, doanh nghiệp sử dụng phương pháp khấu trừ cho phép trừ VAT đầu vào giúp giảm số thuế phải nộp nếu quản lý hóa đơn tốt và lưu ý kỹ những vấn đề sau:

• Khi bạn sử dụng hóa đơn GTGT: nếu ngành nghề của bạn được giảm thuế theo NĐ 174/2025, khi xuất hóa đơn phải ghi thuế suất 8% (thay vì 10).

• Nếu bạn là hộ kinh doanh kê khai theo tỷ lệ % (theo Thông tư 40): cần điều chỉnh tỷ lệ % theo mức mới (giảm 20%) và ghi chú rõ “Giảm theo Nghị quyết 204/2025/QH15” trên hóa đơn.

• Doanh thu của hộ kinh doanh rất quan trọng: Nếu doanh thu từ 1 tỷ/năm trở lên → phải dùng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kê khai doanh thu thật.

• Từ 01/01/2026, hộ kinh doanh bị xóa bỏ thuế khoán → toàn bộ phải kê khai theo doanh thu thực (không áp thuế khoán nữa). 

• Khi điều chỉnh hóa đơn (ví dụ hóa đơn trước đó xuất theo 10% mà bạn đủ điều kiện giảm) → cần điều chỉnh hóa đơn, lại kê khai thuế đầu ra/đầu vào theo mức đúng.

Lưu ý trong cách tính thuế VAT

Hiểu rõ cách tính thuế VAT là gì không chỉ giúp bạn tuân thủ đúng quy định mà còn tối ưu chi phí và lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp. Nếu bạn kinh doanh lâu dài, việc dùng phần mềm quản lý bán hàng POS365 giúp theo dõi doanh thu – xuất hóa đơn – báo cáo thuế chính xác sẽ giảm rất nhiều rủi ro sai sót khi tính thuế.